Άντε βρε Τσόγλανε!

Προσπαθώντας να βγω από το εορταστικό κλίμα, που τόσο εύκολα βαριέμαι, κάθομαι στην οθόνη μπας και μορφωθώ περί τσόγλανων και εκτσογλανισμού. Έχω πρώτα ανοίξει τα μικρά και συμπαθητικά λεξικά μου και έχω ανακαλύψει πως το «τσογλάνι» προέρχεται από την τουρκική λέξη «iç oğlani» η οποία αποτελούσε ονομασία τμήματος ακολούθων του παλατιού – Σουλεϊμάν μυρίζομαι. Φυσικά και ξέρω που θα βρω περισσότερα. Μπαίνω στο blog του κ. Νίκου Σαραντάκου, που έχει προβλέψει την απορία μας, και διαβάζω:

Η λέξη τσογλάνι είναι δάνειο από τα τούρκικα, όπου iç oğlanι ήταν ο νεαρός στην υπηρεσία του παλατιού. Τη δεύτερη λέξη την αναγνωρίζουμε, μας θυμίζει το επίθημα -ογλου που έχουν πολλοί συμπατριώτες μας με μικρασιατική ιδίως καταγωγή, αν βέβαια δεν έπεσαν σε δραστήριο ληξίαρχο ώστε να μετατρέψει τον Χαντούμογλου σε Ευνουχίδη και να δοξαστεί η ετυμολογική διαφάνεια. Κατά λέξη iç oğlanι θα πει “εσωτερικό αγόρι”, ακόλουθος.

Παρακάλεσα τον οθωμανολόγο υπηρεσίας του ιστολογίου να μου πει λίγο περισσότερα και μου είπε τα εξής: Πρόκειται για ονομασία των νεοφερμένων καπού κουλαρί (δούλων της Πύλης), επίλεκτων ακολούθων του σουλτάνου. Μετά τον ντεβσιρμέ (το παιδομάζωμα) τα παιδιά που φαίνονταν πιο πολλά υποσχόμενα στο σώμα και το πνεύμα, ιδιαίτερα στο πνεύμα (η έκφραση είναι των Γκιμπ και Μπόουεν από τους οποίους αντιγράφω), επιλέγονταν ως ιτς ογλάν (iç oğlan), ακόλουθοι, και στέλνονταν για ειδική εκπαίδευση είτε στα παλιά βασιλικά παλάτια της Προύσας και της Αδριανούπολης, είτε στα ειδικά παλατιανά σχολεία στο Γαλατά κλπ. Τελικά γίνονταν δεκτοί στο παλάτι του σουλτάνου, όπου, ανάλογα με την αξία τους, προάγονταν σε διάφορους βαθμούς υπηρετικών θέσεων και οι πιο επιτυχημένοι γίνονταν προσωπικοί ακόλουθοι του σουλτάνου. Στο μεταξύ, εκπαιδεύονταν όχι μόνο ως αυλικοί, αλλά και ως πολιτικοί και στρατιωτικοί διοικητές, εφόσον οι ανώτατες κυβερνητικές θέσεις στελεχώνονταν με την επιλογή των καλύτερων. Μεταξύ άλλων έκαναν μαθήματα για το κοράνι και τη σαρία στα αραβικά και περσικά, μαθήματα τοξοβολίας, σκοποβολής, στρατιωτικής τέχνης, ίππευσης και ακοντισμού, καθώς και μουσικής. Να μη συγχέονται με τα ατζεμί ογλάν, που ήταν εκείνα τα παιδιά που ξέμεναν από την πρώτη επιλογή και προορίζονταν κυρίως για να γίνουν γενίτσαροι.

Και, όπως λέει ο Απ. Βακαλόπουλος σε ένα άρθρο με περισσότερες λεπτομέρειες: Από τους νέους αυτούς [τα ιτς ογλάνια] εκλέγονται οι ανώτεροι αξιωματούχοι του κράτους και της αυλής, οι πασάδες, οι μπέηδες, ο καπιτζή μπασήδες κ.α, προ πάντων οι ακόλουθοι του σουλτάνου. Από τους τελευταίους οι σπουδαιότεροι είναι ο σελικτάρ αγάς (αυτός που κρατά το σπαθί του σουλτάνου), ο τζιοχαντάρ αγάς (τον μανδύα του), ο ρικαμπάρ αγάς (τον αναβολέα του), ο τουλμπεντάρ αγάς (που διευθετεί το τουρμπάνι του) και άλλοι οκτώ ακόμη.

Το βλέπεις τώρα γλυκιά μου ξινή Κρουέλα; Η εκτσογλανοποίηση δεν είναι νέο φαινόμενο για την κοινωνία μας, που τόσο επηρεάστηκε από τους κατακτητές ώστε ενάμιση σχεδόν – εάν υπολογίζω σωστά – αιώνα δεν ξεχνά τις κακές συνήθειες. Και μου έρχονται όλες αυτές οι εικόνες της άριστης κοινωνίας μας. Γιατί χρόνια, από την γέννηση μας, έχουμε Σουλτάνους εδώ. Όπως και τσογλανάκια που εκπαιδεύτηκαν από την κούνια – όπως εσύ, καλή ώρα... – για τις κάλπες, για τα συνδικάτα, για τα παράθυρα, για τις θεσούλες και τις βαλιτσούλες με τα εκατομμύρια, για να γίνονται υπουργοί, πρωθυπουργοί, πρωτοκλασάτοι.
Για να γίνονται ιπποκόμοι, δούλοι της διαφθοράς.